parafia
Historia parafii
Erekcja parafii przy kościele franciszkańskim w Krośnie
1. Pierwsza myśl utworzenia parafii przy franciszkańskim kościele
Kościół parafialny jest miejscem szczególnym dla wiernych, ale także dla duszpasterzy. Wiernych łączy w duchową rodzinę. Duszpasterzy mobilizuje do troski o wiernych im powierzonych. Wzywa duszpasterzy, aby nawracali, upominali pobudzali do miłości Boga. Kapłan modlący się w kościele samym przykładem wzywa do modlitwy. Podobnie księża mieszkający przy kościołach nie parafialnych. Zwłaszcza zakonnicy oddziaływają samą swoją obecnością na ludzi mieszkających w pobliże. Do tego dochodzą odprawiane przez nich Msze św., służba wiernym w konfesjonale i głoszenie kazań, czy inne inicjatywy duszpasterskie niekoniecznie związane z parafią. Parafia założona przy takim kościele nadaje ich obecności i pracy niejako urzędowy charakter. Dla wiernych jest miejscem spotkania z Bogiem, przeżywania w sakramentach Jego obecności i pogłębiania znajomości prawd religijnych pod kierunkiem wyznaczonego przez Kościół pasterza.
Po tych uwagach przechodzimy do spojrzenia na ostatnie pięćdziesięciolecie, w jakim działalność franciszkanów w Krośnie przybrała charakter duszpasterstwa parafialnego. Z chwilą ustanowienia parafii kościół franciszkański jako parafialny wszedł w skład dekanatu Krosno I.
Pierwszą wzmiankę o projekcie utworzenia w kościele franciszkańskim parafii znajdujemy w sprawozdaniu powizytacyjnym prowincjała Krakowskiej Prowincji, o. Ludwika Szeteli. Po odbytej w dniach 22-25 lutego 1969 r. kanonicznej wizytacji klasztoru w Krośnie napisał: W naszym kościele jest planowany duszpasterski punkt parafialny. W związku z tym należałoby przygotować jeszcze jedną salkę katechetyczną za kaplicą Oświęcimów[1]. Zasadniczy problem o. Ludwik widział zatem w konieczności przygotowania miejsca na katechizację. Parafii przy kościele jeszcze nie było, jednak franciszkanie rozpoczęli już tam katechizację. Była tam jednak salka katechetyczna. Teraz prowincjał mówił o konieczności urządzenia drugiej.
Prawie dwa lata wcześniej, ówczesny prowincjał, o. Marian Lisowski, wizytując klasztoru w dniach 22-24 maja 1967 r. zanotował, że przy klasztorze jest punkt katechetyczny. Korzysta z niego około 600 młodzieży szkół zawodowych. Katechetą jest o. Mateusz Korczak, student pedagogiki. Prowincjał ponadto polecił, aby Msza św. o godz. 10.00 została przeznaczona dla młodzieży[2]. Ponieważ to była główna niedzielna Msza św. należało przesunąć ją na inną godzinę.
Wizytacja o. Ludwika Szeteli miała miejsce sześć miesięcy przed powierzeniem franciszkanom pracy duszpasterskiej jako wikariatowi samodzielnemu, na wydzielonym z parafii Fary krośnieńskiej terenie. Inicjatywa powierzenia franciszkanom parafii wyszła od Ordynariusza przemyskiego bp Ignacego Tokarczuka. Ponieważ umowa z nim nie była jeszcze zawarta, prowincjał określił tylko ogólnie, że w naszym kościele jest planowany duszpasterski punkt parafialny.
2. Dekret erekcyjny
W dniu 1 września 1969 roku bp przemyski Ignacy Tokarczuk wydał dekret erekcji „samodzielnego ośrodka duszpasterskiego” przy kościele franciszkańskim Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Krośnie[3]. Przy sięgającym co najmniej XV w. kościele powstała więc jedna z najmłodszych, pięciu parafii krośnieńskich erygowanych w drugiej połowie XX w.
W myśl dekretu „mianowany przez Biskupa Przemyskiego proboszcz, którego zgodnie z przepisami prawa kościelnego przedstawia Ojciec Prowincjał, jak i jego współpracowników, będzie spełniał wszelkie czynności parafialne dla wiernych zamieszkałych na terenie powierzonym duszpasterskiej trosce Księży z konwentu Ojców Franciszkanów w Krośnie. Kościół zakonny w Krośnie ma odtąd przywileje kościoła parafialnego. Parafia p. w. Nawiedzenia NMP prowadzi wszystkie księgi metrykalne i używa pieczęci okrągłej z napisem:
Kościół Ojców Franciszkanów p. w. Nawiedzenia NMP w Krośnie
oraz podłużnej w brzmieniu:
Duszpasterstwo rzym.kat. przy kościele Ojców Franciszkanów w Krośnie.
Na wiernych nowego ośrodka duszpasterskiego spoczywa obowiązek utrzymania kościoła oraz troska o byt materialny Duszpasterzy.
Powyższy dekret wchodzi w życie z dniem ogłoszenia[4].
Zawarta między zakonem, reprezentowanym przez prowincjała, o. Ludwika Szetelę i Ordynariuszem Diecezji Przemyskiej ks. bp Ignacym Tokarczukiem umowa zawiera w 14 punktach warunki i zasady przekazania franciszkanom części parafii Fary krośnieńskiej, w której mają oni prowadzić pracę duszpasterską.
3. Granice parafii
3.1. Pierwotny obszar parafii
Załącznik, o którym mowa w punkcie 2 Umowy nosi datę 8 czerwca 1970, czyli powstał dziewięć miesięcy po erekcji parafii. Bp Ignacy Tokarczuk wyznacza w nim następujące granice terytorium przekazanego franciszkanom do obsługi duszpasterskiej:
1. Od Kościoła jedna strona Rynku po ul. Szkolną.
2. Jedna strona ulicy Szkolnej do ul. Czajkowskiego.
3. Jedna strona ul. Czajkowskiego po granice parafii Zręcin.
4. Granicą parafii Zręcin, Wrocanka, Miejsce Piastowe.
5. Środkiem ul. Lwowskiej do ul. Staszica.
6. Ul. Staszica cała należy do OO. Kapucynów.
7. Środkiem ul. Wisłoczej do granicy parafii św. Wojciecha.
Biskup dodał jeszcze, żeby: Dążyć do stworzenia odrębnej jednostki administracyjnej w Głowience i Suchodole. Podjąć próby odprawiania nabożeństw zwłaszcza w okresie letnim na polu w wyżej wymienionych miejscowościach.
Z kolei dokument zawiera informację, że od 1 lipca 1970 roku parafianie zamieszkali na obszarze określonym tymi granicami winni się zwracać ze wszystkimi sprawami duszpasterskimi i posługami religijnymi do OO. Franciszkanów.
Do wyżej przytoczonych dokumentów Ks. Bp dołączył jeszcze następujący Komunikat:
W związku z szybkim rozrostem miasta Krosna i osiedli podmiejskich, w celu usprawnienia duszpasterstwa i ułatwienia wiernym korzystania z posług duchownych, w myśl postanowień Soboru watykańskiego II – go, mianuję OO. Franciszkanów duszpasterzami w charakterze wikariuszów dla części parafii Farnej, z której wierni już od lat uczęszczają do kościoła OO. Franciszkanów. Łącznie z tym od dnia 1 – go lipca 1970 roku parafianie, zamieszkali na obszarze określonym granicami: (Tu znalazł się wykaz granic parafii umieszczony w poprzednim dokumencie).
A zatem od dnia 1 lipca 1970 r. do parafii OO. Franciszkanów należą wierni, zamieszkali przy ulicach:
1. ul. Franciszkańska; 2. Rynek od ul. Franciszkańskiej do ul. Szkolnej; 3. ul. Szkolna (lewa strona); 4. ul. Ordynacka; 5. ul. Spółdzielcza; 6. ul. Sienkiewicza; 7. ul. Czajkowskiego (lewa strona); 8. ul. 22 Lipca (lewa strona); 9. ul. Tkacka; 10. ul. Olejarska; 11. ul. Hanki Sawickiej; 12. ul. Stefanii Sempołowskiej; 13. ul. Traugutta; 14. ul. Traugutta Boczna; 15. ul. Guzikówka; 16. ul. Parkowa; 17. ul. Wielkiego Proletariatu; 18. ul. Wandy Wasilewskiej; 19. ul. Piotra Skargi; 20. ul. Walslebena; 21. ul. Dąbrowszczaków; 22. ul. Lwowska (prawa strona); 23. Plac Zwycięstwa; 24. ul. Wisłocza (lewa strona); 25. Wieś Głowienka i Suchodół.
Komunikat podpisał i podał do wiadomości wiernym całej Parafii miasta Krosna. Ignacy Tokarczuk Biskup Przemyski[5].
Nie była to jednak jeszcze parafia. Był to Wikariat samodzielny wyłączony z parafii Fary krośnieńskiej. Na założenie parafii trzeba było jeszcze czekać dziesięć lat. Praca duszpasterska rozwijała się jednak tak, jak w każdej parafii, choć napotykała na trudności związane między innymi z układem terytorialnym. Jak widzieliśmy wyżej w dekrecie erekcji Bp Ignacy Tokarczuk polecił dążyć do stworzenia odrębnej jednostki administracyjnej w Głowience i Suchodole i podjąć próby odprawiania tam nabożeństw zwłaszcza w okresie letnim na polu[6].
Franciszkanie rzeczywiście wyszli naprzeciw pragnieniom Biskupa. Nie tylko rozpoczęli sprawować tam nabożeństwa, ale w Głowience przystąpili do budowania kaplicy. Bardzo gorliwie zaangażował się w pracę na tym polu O. Jan Górny. Dlatego Biskup prosił, żeby go nie przenosić. Po czterech latach od erekcji parafii przy kościele franciszkanów w Krośnie 31 maja 1974 r. bp Tokarczuk pisał do Prowincjała:
Ostatnio dzięki Ojcom z Krosna /szczególne zasługi O. Jana Górnego/, za co jestem niezmiernie wdzięczny, wybudowano kościół w Głowience. Sytuacja wymaga 2 rzeczy, aby ten, który kierował ludźmi mógł do końca prowadzić dzieło – wykończenie i urządzenie wnętrza kościoła; ponieważ ludzie mają zaufanie do niego. Chodzi o rok czasu. Druga sprawa to usamodzielnienie Głowienki, będzie to lepsze dla klasztoru i dla sprawy. Jeśli Ojciec Prowincjał mógłby jeszcze na rok zostawić ojca Górnego, byłbym bardzo wdzięczny[7].
Biskupowi zależało na tym, aby o. Jan, który głównie przyczynił się do budowy kościoła pozostał w Głowience jeszcze rok. Prowincjał się zgodził[8]. Jednak o. Jan napotykając trudności w dalszej pracy dla Głowienki pozostawił troskę o nią swoim krośnieńskim współbraciom.
W 1979 r. mijało dziesięć lat od ustanowienia parafii przy kościele franciszkańskim w Krośnie. Była to jedna z czterech parafii przy klasztorach franciszkańskich erygowanych przez biskupa Tokarczuka. O. Albin Dudek, przełożony krakowskiej prowincji franciszkanów, zwrócił się wtedy do niego z prośbą, aby dekretem uznał za samoistne parafie franciszkańskie w Jaśle, Krośnie, Przemyślu i Sanoku, a nie jak dotąd „samodzielne wikariaty wydzielone z uprzednio istniejących parafii”[9].
W odpowiedzi na to Kuria Biskupia w Przemyślu przygotowała Umowę dalszego powierzenia franciszkanom tych parafii. Wśród nich znalazła się również Umowa … dalszego powierzenia Zakonowi OO. Franciszkanów parafii pod wezwaniem Nawiedzenia N.M.P. Biskup Przemyski Ignacy Tokarczuk i Prowincjał franciszkańskiej Prowincji św. Antoniego z Padwy i bł. Jakuba podpisali Albin Dudek podpisali ją w dniu 10 sierpnia 1979 r. Umowa składa się z pięciu artykułów. Oto treść najistotniejszych z nich:
Franciszkanie odstępują kościół na wszystkie nabożeństwa parafialne, ale to odstąpienie kościoła zakonnego nie oznacza przekazania go na własność parafii (Art. V § 4). Kościół, klasztor, budynki gospodarcze, plac kościelny i ogród stanowią własność hipoteczną Zakonu OO. Franciszkanów (Art. I § 5). W Art. II zaznaczono, że prowincjał przedstawia Biskupowi odpowiedniego kapłana własnego zakonu na proboszcza i Ordynariusz udziela nominacji. Podobnie Prowincjał przedstawia kandydata na wikarego lub kandydatów na wikarych parafii. Zakonnicy skierowani do apostolatu zewnętrznego powinni być przepojeni duchem własnego Zakonu i dotrzymywać wierności w zachowaniu reguły oraz okazywać uległość własnym przełożonym, a biskupi niech nie omieszkają nalegać na wypełnienie tego zobowiązania (Dekret Sob. Wat. II Christus Dominus nr 35, 2). (Art. II § 6).
Świadczenia i ofiary na cele kurialne i na KUL będą zbierane i przekazywane w myśl zarządzeń Ordynariusza miejsca i Konferencji Episkopatu Polski (por. MPES I nr 37) oraz niniejszej umowy. Natomiast kolekta na Seminaria Duchowne idzie w połowie na Seminarium Diecezjalne i w połowie na Seminarium Zakonne. (Art. III § 3). Art. IV mówi o ofiarach do skarbonek lub na cele w ogłoszeniach. Ofiary składane spontanicznie idą na cele wskazane przez ofiarodawcę. Stypendia binowane będą przekazywane na utrzymanie Seminarium zakonnego i alumnów zakonnych. Art. V § 1 mówi o kontroli nad wykonywaniem Umowy. Podlega ono kanonicznej wizytacji ze strony Ordynariusza jak i Prowincjała. W § 4 ustalono procedurę na wypadek, gdyby ktoś z członków Zakonu naruszył Umowę. Ordynariusz powiadomi o tym Prowincjała. Jeśli po upływie 6 miesięcy od powiadomienia nie nastąpiło usunięcie lub naprawa naruszenia, Ordynariusz może rozwiązać Umowę. Prowincjał ma prawo odwołać się do Stolicy Apostolskiej albo Komisji Rozjemczej ustanowionej z reprezentantów Episkopatu i Wyższych Przełożonych zakonnych.
Umowy kończy się Art. V. W piątym paragrafie tego Artykułu czytamy: Jeśli po upływie 10 lat żadna z umawiających się stron nie zgłosi zastrzeżeń odnośnie treści umowy, umowa automatycznie zostaje przedłużona na następne dziesięciolecie[10].
Mocą tej umowy bp Tokarczuk powierzył więc franciszkanom parafię na stałe. To jednak nie oznacza, że złączył parafię na stałe z konwentem franciszkańskim. Została możliwość odwołania. Jednakże parafia nie jest już samodzielnym wikariatem oddanym w zarząd franciszkanom, ale w pełnym słowa tego znaczeniu parafią. Od tego też czasu na jej proboszczach, mocą kanonów 306, 339 i 466 obowiązującego wówczas Kodeksu Prawa kanonicznego, i kanonu 534, § 1-3, obowiązującego od 1983 r. Prawa Kanonicznego, spoczywa od tego czasu obowiązek odprawiania Mszy św. za parafian w niedziele i święta obowiązujące w Diecezji Przemyskiej.
3.2. Zmiana granic
Przytoczone powyżej wyznaczone w 1969 r. terytorium samodzielnego wikariatu powierzonego franciszkanom. Granice parafii w następnych latach ulegały jednak zmianom. Przede wszystkim wydzielono z niej jako osobne parafie Głowienkę Suchodół.
W Kwestionariuszu wizytacyjnym dla Prowincjała w listopadzie 1991 r. proboszcz zaznaczył: Połowa parafian ma blisko do innego kościoła, który jest w budowie. Należałoby przeprowadzić reorganizację parafii[11]. Nowej zmiany granic dokonano w 1994 r. W dniu 25 lipca tego roku gwardian udał się do Kurii Biskupiej w Przemyślu w sprawie podziału parafii[12]. Dekretem z 4 września tego roku numery nieparzyste ul. Grodzkiej, Dąbrowszczaków i ul. Lwowskiej za torem, należące dotąd do parafii franciszkańskiej przyłączono do parafii św. Piotra i św. Jana z Dukli. Do parafii franciszkańskiej natomiast przyłączono numery nieparzyste ul. Lwowskiej oraz ul. Betleja, które należało do parafii św. Krzyża OO. Kapucynów. Skutkiem tych zmian odeszło od parafii franciszkańskiej około 400 rodzin, a doszło od 90 – 100 rodzin[13].
W 2015 r. podczas kolędy w okresie Bożego Narodzenia franciszkanie odwiedzili 1520 mieszkańców. W roku poprzednim odwiedzili 1499[19]. Zamkniętych było 507, w poprzednim roku było 441. Natomiast na propozycję odwiedzin odpowiedziało „Nie” 56 rodzin, w poprzednim roku 48[20]. Wydaje się, że obecnie jest niewiele ponad 2000 mieszkańców. Niestety, wizytatorzy nie zawsze podają liczbę wiernych oddanych pod obsługę duszpasterską franciszkanów[21].
Powyższa treść pochodzi z książki „Franciszkanie w Krośnie. Księga Jubileuszowa z okazji 50-lecia powstania parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny”, praca zbiorowa red. o. Emil Kumka, wyd. Graffia, Krosno 2019.
