parafia
zwiedzanie naszej świątyni
sprawdź, co możesz zobaczyć w naszym kościele
Kościół Franciszkanów w Krośnie
Pierwotny kościół franciszkański (dzisiejsze prezbiterium i zakrystia) został zbudowany w latach 1400-1402. Wzniesiono go w stylu gotyckim i nadano mu wezwanie Najświętszej Maryi Panny. W ciągu XV wieku dobudowano trzy nawy i kaplicę Przemienienia Pańskiego. Pomimo pożarów i dokonanych remontów kościół zachował styl gotycki, za wyjątkiem sklepienia w prezbiterium, które po pożarze 1872 roku odbudowano w sposób uproszczony. Powstała legenda o tunelu łączącym zamek odrzykoński z kościołem franciszkańskim, ale nie posiada historycznego uzasadnienia. Po rozbiorach Polski władze austriackie ograbiły kościół i razem z kaplicą Oświęcimów zamieniły na magazyn zboża. Kościół i klasztor został uratowany od zagłady na skutek starań franciszkanów, władz kościelnych i miejskich Krosna.
Obraz Matki Bożej Murkowej
Obraz Matki Bożej Murkowej, zwanej Krośnieńską Panią, znajduje się obecnie w ołtarzu głównym. Posiada bogatą historię. Obraz pochodzi z XVII wieku. Przedstawia Maryję Panną Niepokalana z Dzieciątkiem. Nazwa obrazu „Murkowa” pochodzi od wnęki w murze (na zewnątrz kościoła, na lewo od wejścia głównego), w której znajdował się obraz przez długi czas. W 1657 roku obraz stał się sławny, kiedy książe Jerzy II Rakoczy (sprzymierzeniec Szwedów podczas potopu) z 40-tysięczną armią oblegał Krosno. W czasie walk przed tym obrazem mieszczanie złożyli ślubowanie i obrali Matkę Bożą Murkową Patronką Krosna. Na początku XVIII wieku przed kościołem, wzdłuż fasady po lewej stronie, dobudowano kaplicę, aby osłonić łaskami słynący obraz Matki Bożej Murkowej. W 1872 roku, podczas pożaru, kaplica została zniszczona i rozebrano ją ostatecznie podczas odnawiania kościoła w 1902 roku. W XIX wieku obraz zabrano z muru i przechowywano w klasztorze. W 1960 roku obraz odnowiono i umieszczono w ołtarzu głównym kościoła, gdzie obecnie odbiera cześć.
Kaplica Oświęcimów
Kaplica Oświęcimów zbudowana została w roku 1647 i jest jednym z najpiękniejszych zabytków wczesnego baroku w Polsce. Jest dziełem dwóch włoskich mistrzów: Wincentego Petroniego – architekta i Jana Chrzciciela Falconiego – sztukatora, oraz wytwornego smaku samego fundatora – Stanisława Oświęcima. Kaplica jest zachowana bez żadnych zmian i uszkodzeń do dnia dzisiejszego i jest prawdziwą chlubą i ozdobą miasta. Pod kaplicą znajduje się krypta grobowa, w której złożone są trumny z ciałami Anny i Stanisława Oświęcimów i członków rodu Oświęcimów. Stanisław Oświęcim (zm. 1657), dworzanin króla Władysława IV, pamiętnikarz, który brał udział w misjach królewskich i służył w wojsku. Stanisław wystawił „tę kaplicę jako dom modlitwy dla żywych, ten grób jako miejsce wiecznego spoczynku dla umarłych”. Wystawił kaplicę po śmierci swojej przyrodniej siostry Anny, która zmarła mając 21 lat.
W XIX wieku stworzono w literaturze fikcję literacką o zakochaniu się Stanisława w Annie, o jego podróży do Rzymu w celu uzyskania dyspensy do zawarcia małżeństwa, o nagłej śmierci Anny pod wpływem radosnej wieści i o rychłym zgonie Stanisława. Opowiadanie to powstało pod wpływem romantycznej literatury ówczesnej epoki i z prawdziwą historią rodzeństwa Oświęcimów nie ma nic wspólnego. Echem tej fikcji literackiej jest dramat Mikołaja Bocz Antoniewicza: „Anna Oświęcimówna”, symfonia Mieczysława Karłowicza: „Stanisław i Anna Oświęcimowie” oraz obraz Jana Matejki: „Anna Oświęcimówna”.
Nagrobki
W krośnieńskim kościele franciszkanów znajdują się cztery nagrobki, które są znakomitymi dziełami sztuki mistrzów polskich i włoskich.
1. Nagrobek Barbary z Kamienieckich Mniszchowej
Nagrobek Barbary z Kamienieckich Mniszchowej – po prawej stronie prezbiterium. Wykonany przez Jakuba Trwałego, lwowianina, z roku 1590. Nagrobek późnorenesansowy lub wczesnobarokowy BARBARY z KAMIENIECKICH MNISCHOWEJ, starościny sokalskiej i łukowskiej, zmarłej po roku 1569. Wykonany z kamienia, na wysokim cokole. We wnęce leżąca postać zmarłej. W zwieńczeniu rzeźby świętych Ewangelistów – Jana i Marka oraz Boga Ojca i Jezusa Chrystusa. Aniołowie podtrzymują kartusz z herbami. W górnej części: Pilawa – Marcina Kamienieckiego, kasztelana lwowskiego, hetmana wojsk podolskich, hetmana wojsk królewskich na Rusi, zmarłego 15 marca 1530 roku, ojca zmarłej, oraz Dębno – Jadwigi z Oleska Sieneńskiej, matki zmarłej. W dolnej części herby: Jelita – Katarzyny z Witowic Pieniążkowej, córki Mikołaja Pieniążka, podkomorzego krakowskiego a żony Henryka Kamienieckiego, kasztelana sanockiego, która była babką zmarłej z linii ojca, oraz – Habdank – Katarzyny Buczackiej, córki Dawida z Buczacza, wojewody podolskiego, która była babką zmarłej z linii matki. Barbara z Kamienieckich Mnischowa była żoną Mikołaja z Wielkich Kończyc na Ossowicy Mnischa, podkomorzego wielkiego, matką Jerzego Mnischa, wojewody sandomierskiego, a babką Maryny Mnischównej, carycy, żony Dymitra Samozwańca. Fundatorem nagrobka był syn zmarłej, Jerzy Mnischech, wojewoda sandomierski, który zamówił jego wykonanie w pracowni Jakuba Trwałego, rzeźbiarza lwowskiego. W czasie prac inwentaryzacyjnych w końcu XIX wieku Władysława Łuszczkiewicza, profesora Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, u nasady nagrobka dokonano odpisu tekstu ze zniszczonej w czasie pożaru w roku 1872 inskrypcji na kartuszu: IACOBUS TRWAŁY LEOPOLIENSIS FECIT
(WYKONAŁ JAKUB TRWAŁY ZE LWOWA)
2. Nagrobek Jana Kamienieckiego
Nagrobek Jana Kamienieckiego– po lewej stronie prezbiterium. Wykonany przez znakomitego mistrza włoskiego Jana Marii Padovano, twórcy wawelskiego grobowca Zygmunta Starego. Nagrobek renensansowy JANA KAMIENIECKIEGO, wojewodzica podolskiego, zmarłego w roku 1560. Zbudowany z marmuru i kamienia w kształcie prostokątnej wnęki ujętej kolumnami wspierającymi belkowanie ze zwieńczeniem. We wnęce płyta z leżącą postacią rycerza w zbroi. Na cokole tablica inskrypcyjna o treści:
Z POCZTU ZNAKOMITYCH SARMATÓW JAN KAMIENIECKI, SŁAWĄ CNÓT WSZĘDZIE GŁOŚNY, SPŁACAJĄC DŁUG NATURZE, DO GWIAZD PODĄŻYŁ LICZĄC 36 ROK. W MIESIĄCU DRUGIM /LUTYM/ DNIA 5 W NOCY UMARŁ. ROK BIEŻĄCY LITERA WIELKA OZNACZA. SZCZĘŚLIWY DUCH W WIECZNYM SPOKOJU SPOCZYWA. KROŚNIEŃSKA ŚWIĄTYNIA SZLACHETNE CIAŁO POSIADA. MDLX /1560/.
Jan Kamieniecki urodził się zapewne na zamku Kamieniec. Ojcem zmarłego był Marcin Kamieniecki, herbu Pilawa, kasztelan lwowski, następnie podolski, hetman wojsk polskich na Rusi, zmarły 5 marca 1530 roku. Matką Jana była Jadwiga z Oleska Sienieńska, herbu Dębno, córka Piotra z Oleska i Katarzyny z Buczackich (Mużyłów) herbu Habdank. Zmarły miał dwie siostry: Barbarę – żonę Mikołaja Mnicha z Wielkich Kończyc, podkomorzego nadwornego i starosty łukowskiego oraz Elżbietę, żonę Bernarda Maciejowskiego. Żoną Jana Kamienieckiego była Anna Kościelecka, herbu Ogończyk, córka Jana Kościeleckiego, wojewody łęczyckiego, zmarła w roku 1545. Zmarły Jan Kamieniecki miał trzech synów: Wojciecha, Jana i Stanisława – dziedziców Oleska i Załoziec. Nagrobek wykonał włoski rzeźbiarz Jan Maria Padovano, którego autorska inskrypcja majuskułowa: IOANNES MARIA DE PADUA FECIT /WYKONAŁ JAN MARIA Z PADWY/, przebiega nad belkowaniem. Data w inskrypcji, która zapewne była, jest nieczytelna. Być może została uszkodzona w czasie pożaru w roku 1872. Jan Maria Mosca (w Polsce zwany Padovano), Włoch, przepracował w Polsce przeszło 40 lat – od około 1530 roku do śmierci w roku 1574. Będąc artystą nadwornym przystąpił do cechu murarsko- kamieniarskiego. Pojął Polkę za żonę. Wykonał m.in. nagrobek biskupa Piotra Tomickiego (w 1535 roku) w katedrze na Wawelu, tamże nagrobek biskupa Gamrata, zamówiony przez królową Bonę. Jego realizacje można znaleźć w katedrze tarnowskiej, w kościele NMP w Krakowie. Wiąże się z jego twórczością słynny nagrobek Zygmuntów w katedrze wawelskiej. W swojej twórczości artystycznej był związany z renesansem rzymskim. Krośnieńskie dzieło Padovana powstało zapewne między rokiem 1560 (rok śmierci Jana Kamienieckiego) a rokiem 1573 (zakończenie działalności artystycznej Padovana w Polsce).
3. Nagrobek Jadwigi z Włodków Firlejowej (zm. 1609)
Nagrobek Jadwigi z Włodków Firlejowej (zm. 1609)– po lewej stronie prezbiterium. Dzieło Reitino de Lugano z roku 1611. (chwilowo brak fotografii). Nagrobek późnorenesansowy lub wczesnobarokowy JADWIGI z WŁODKÓW FIRLEJOWEJ urodzonej w1573 roku, a zmarłej 2 maja 1609, żony Piotra Firleja – wojewody lubelskiego, kasztelana zawichosłowskiego, właściciela Odrzykonia, Czarnorzek i innych miejscowości. Wykonany z różnorodnych marmurów, na wysokim cokole z rzeźbą zmarłej leżącej na sarkofagu. W zwieńczeniu kartuszu z herbami oraz dwa anioły podtrzymujące tarcze herbowe.
Z lewej strony: Lewart – Piotra Firleja, małżonka zmarłej, zaś z prawej: Gozdawa – Agnieszki z Hoczwi Balównej, żony syna Piotra Firleja, też Piotra Firleja – kasztelana kamienieckiego i starosty trembowelskiego. Kartusz prezentuje w górnej części herby: Prawdzic – Stanisława Włodka, wojewody bełzkiego, starosty halickiego i kołomyjskiego, kasztelana lwowskiego, zmarłego w 1615 roku – ojca zmarłej, oraz Jelita – Elżbiety Zamojskiej, zmarłej 31 grudnia 1595 roku (której nagrobek znajduje się w kościele dominikanów we Lwowie), córki Stanisława Zamojskiego, starosty bełzkiego, kasztelana chełmskiego, hetmana nadwornego koronnego, siostry wielkiego Jana z Zamościa, kanclerza i hetmana – matki zmarłej. Zaś w dolnej części kartusza: Pilawa – Elżbiety Kamienieckiej, babki zmarłej z linii ojca, oraz Rogala – Anny Orzechowskiej, córki Jana z Orzechowa, kasztelana chełmskiego, babki zmarłej z linii matki. Inskrypcja majuskułowa, łacińska, o treści: WSTRZYMAJ KROK PRZECHODNIU, OTO W TYM GROBIE ZŁOŻONA W POKOJU ODPOCZYWA JADWIGA FIRLEJOWA, W KTÓRĄ PRZYRODA, CNOTA I SZCZĘŚCIE WSPÓŁUBIEGAJĄC SIĘ WSZYSTKO CO MIAŁY NAJWIĘKSZEGO ZŁOŻYŁY. Z DAWNEGO DOMU POCHODZĄCA Z OJCA STANISŁAWA WŁODKA, WOJEWODY BEŁZKIEGO I STAROSTY KOŁOMYJSKIEGO, Z MATKI ELŻBIETY, SIOSTRY WIELKIEGO JANA ZAMOJSKIEGO, KANCLERZA I HETMANA WOJSK. WYDANA ZA MĄŻ W DOMU NAJSZLACHETNIEJSZYM FIRLEJÓW, KTÓRY LICZNYM POTOMSTWEM USZCZĘŚLIWIŁA, CZYSTOŚCIĄ OBYCZAJÓW, UPRZEJMOŚCIĄ, WSPANIAŁOMYŚLNOŚCIĄ I RZADKĄ ROZTROPNOŚCIĄ, PONAD PŁEĆ NIEWIEŚCIĄ ODZNACZAŁĄ SIĘ. LECZ NIESTETY WŚRÓD SZCZĘŚCIA MAŁŻEŃSKIEGO I POCIECH Z NAJDROSZYCH ZADATKÓW TEGOŻ SIŁĄ CHOROBY ZGASZONA Z TEGO ŻYCIA DO NIEŚMIERTELNOŚCI PODĄŻYŁA RP. 1609 DNIA 2 MAJA W WIEKU 36 LAT. PIOTR FIRLEJ, KASZTELAN ZAWICHOSTOWSKI NAJDROŻSZY MAŁŻONEK TEN TRWAŁY TĘSKNOTY I MIŁOŚCI POMNIK CAŁY WE ŁZACH ZALANY POSTAWIŁ. KRYJE SIĘ W TYM POMNIKU POBOŻNOŚĆ, WYTWORNOŚĆ OBYCZAJÓW, WIERNOŚĆ MAŁŻEŃSKA I WSTYDLIWOŚĆ NIEPOKALANA. DORÓWNAŁA ZASZCZTOM PRZODKÓW WIELKIMI CNOTAMI. BOHATERKĄ BYŁA NIEZWYKŁYMI ZALETAMI. DLA UBOGICH NIGDY NIE BYŁA JEJ PRAWICA ZAMKNIĘTA, WIELE ROZDAWAŁA ŚWIĄTYNIOM, WIELE ŚWIĄTOBLIWYM MĘŻOM. ROZUM PONAD PŁEĆ BYSTRY I JASNY, ROZTROPNA W RADZIE I SĄDZIE. KOŚCI KRYJE GRÓB, ALE DUCH DO NIEBIOS PODĄŻYŁ. ŻYJE SZCZĘŚLIWY I URADOWANY WIDOKIEM BOGA. ZNOŚCIE RÓŻE I FIOŁKI I GRÓB SKRAPIAJCIE PŁACZEM, ABY JAKO PRZYJEMNA URNA WONIAŁ I WESOŁĄ ZAZIELENIŁ SIĘ ZIEMIĄ.
Nagrobek wykonał w Krakowie Łukasz lub Jan Reitino w roku 1611. Świadczy o tym inskrypcja na cokole: LUGANO REITINO ITALIANO FECIT AD. 1611 CRACOVIAE
Fundatorem był małżonek zmarłej – Piotr Firlej, herbu Lewart, kasztelan zawichostowski.
4. Nagrobek Jana i Elżbiety Jędrzejowskich
Nagrobek Jana i Elżbiety Jędrzejowskich– w lewej nawie kościoła. Dzieło nieznanego polskiego rzeźbiarza z roku 1597. Nagrobek renesansowy Jana Jędrzejowskiego i jego żony Elżbiety. Piętrowy, ujęty kolumnami na cokołach z leżącymi postaciami zmarłych. W zwieńczeniu tablica inskrypcyjna z herbem Jastrzębiec. Nagrobek nawiązuje do typu nagrobka renesansowego występującego m.in. w kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze Wawelskiej. Wizytacje wymieniają nagrobek w roku 1598. Ustala to datę budowę nagrobka na okres przed rokiem 1598. W czasie pożaru w roku 1872 nagrobek uległ częściowemu zniszczeniu, później został restaurowany. Tekst inskrypcji na tablicy informuje:
TU LEŻY URODZONY PAN JAN JĘDRZEJOWSKI Z SZLACHETNĄ HELŻBIETĄ MAŁŻONKĄ SWĄ, DZIEDZIC POTOKA, ARENDARZ KLUCZA BESKIEGO Z CNOTLIWYCG POSTĘTKÓW WIELKIEJ PRZYJAŹNI I ZACHOWANIA U LUDZI CZŁOWIEK, UMARŁ W LECIECH…..ROKU…..
Jan Jędrzejowski – herbu Jastrzębiec pochodził ze wsi Jędrzejowice, parafia Szewna w województwie sandomierskim. W sanockim pojawił się w roku 1590 jako dziedzic Potoka i arendarz klucza beskiego. Umarł w roku 1597 bezpotomnie. W testamencie przekazał klasztorowi franciszkanów w Krośnie 400 złp na cotygodniowe dwie msze święte przy ołtarzu św. Mikołaja, który niegdyś stał w lewej nawie kościoła franciszkanów. Autor nagrobka jest nieznany w dotychczasowych opracowaniach.
